Φέρτε στο μυαλό σας την παρακάτω εικόνα. Φυλακή χωρητικότητας 80 ατόμων, κυριολεκτικά «τίγκα», να φιλοξενεί έως και 220 κρατούμενους, δηλαδή σχεδόν υπερτριπλάσιο αριθμό ανθρώπων. Δύο τετραγωνικά μέτρα ανά θάλαμο. Ανύπαρκτος εξαερισμός. Κελιά χωρίς καρέκλες ή τραπέζια, με μόνο προσωπικό χώρο το ίδιο το κρεβάτι. Καμία δυνατότητα δημιουργικής αναψυχής και απασχόλησης. Σαράντα πέντε κρατούμενοι στοιβαγμένοι στους διαδρόμους ελλείψει άλλων χώρων. Καμία περίθαλψη για τους ασθενείς, ούτε πρόνοια για την υγεία των υπολοίπων.
Ακριβώς αυτές είναι οι συνθήκες διαβίωσης που περιγράφονται σε μια ακόμα καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κατά της Ελλάδας και του σωφρονιστικού της συστήματος. Με απόφαση της 11ης Οκτωβρίου (Taggatidis v. Greece – προσφυγή Νo 2889/09) το ΕΔΔΑ διαπίστωσε απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση σε βάρος τουλάχιστον 40 κρατουμένων στις φυλακές Ιωαννίνων για την περίοδο 2008-2009. Το δικαστήριο έκρινε ότι οι προσφεύγοντες υπέστησαν απάνθρωπη και ατιμωτική μεταχείριση, χωρίς σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για αντίστοιχες προσφυγές στο μέλλον.
Ανεκτέλεστες αποφάσεις
Χαρακτηριστικό είναι ότι σήμερα οι ανεκτέλεστες αποφάσεις του ΕΔΔΑ σε βάρος της ελληνικής πολιτείας υπερβαίνουν τις 400, σωρεύονται οι υποχρεώσεις καταβολής αποζημιώσεων και κωλυσιεργεί η λήψη μέτρων για συμμόρφωση της χώρας. Την τελευταία δεκαετία η πρακτική της ελληνικής πολιτείας ως προς τις καταδικαστικές αποφάσεις είναι κοινή και μπορεί να περιγραφεί λακωνικά με τη λέξη «αδράνεια». Την ίδια όμως πρακτική ακολουθούν κι άλλες χώρες, όπως η Ιταλία (με τις περισσότερες ανεκτέλεστες αποφάσεις – περίπου 2.500), η Τουρκία, η Πολωνία, η Ρωσία και αρκετές άλλες. Με άλλα λόγια, αν αυτό μας κάνει να νιώθουμε καλύτερα, δεν είμαστε τα μόνα μαύρα πρόβατα της Ευρώπης. Αυτά είναι πολλά και είναι παντού.
Όμως το πρόβλημα των φυλακών στην Ελλάδα δεν είναι απλώς διαχειριστικό ή ζήτημα ακατάλληλων υποδομών. Είναι συνολικό και πολυεπίπεδο. Σχετίζεται άμεσα με την ανεξέλεγκτη λαθρομετανάστευση, τη μάστιγα των ναρκωτικών, την έλλειψη χώρων, την (αργή) απονομή δικαιοσύνης και κυρίως με το γνωστό, αν και πάντα εξόχως εντυπωσιακό, κοκτέιλ ανικανότητας και έλλειψης προγραμματισμού που χαρακτηρίζει την εκάστοτε πολιτική ελίτ που μας κυβερνά.
Η αλήθεια είναι ότι μέχρι και πριν από μερικά χρόνια το θέμα των φυλακών είχε μείνει κυριολεκτικά στο... αρχείο. Οι ολοένα αυξανόμενες μεταναστευτικές ροές προς τη Δύση και ο ρόλος της Ελλάδας ως κεντρικού κόμβου αναδιανομής του όγκου αυτού στην ευρωπαϊκή ήπειρο, σε συνδυασμό με το γνωστό ελληνικό στρατήγημα περί κρυψίματος των προβλημάτων κάτω από το χαλί, έφτασαν την κατάσταση στο απροχώρητο.
Συνωστισμός και φρίκη
Ο υπερπληθυσμός αποτελεί διαχρονικό πρόβλημα του ελληνικού σωφρονιστικού συστήματος, όπως εξάλλου συμβαίνει στα περισσότερα κράτη της Ε.Ε. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η χώρα μας τη στιγμή αυτή έχει 12.500 κρατούμενους, με χωρητικότητα 9.100 θέσεων σε όλα τα καταστήματα κράτησης (3.400 υπεράριθμοι κρατούμενοι!).
Η κύρια αιτία του υπερπληθυσμού είναι πρωταρχικά οι μεταναστευτικές ροές, καθώς η Ελλάδα υποδέχεται το 90% των παράνομων μεταναστών που φτάνουν στην Ε.Ε. Κάποιοι από αυτούς, επειδή δεν έχουν πρόσβαση σε νόμιμη εργασία και σε υπηρεσίες πρόνοιας, οδηγούνται σε εγκληματικές πράξεις και καταλήγουν στη φυλακή. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε σύνολο 12.500 κρατουμένων οι περίπου 7.500 είναι αλλοδαποί.
Δεύτερη πηγή του υπερπληθυσμού των ελληνικών φυλακών είναι η μη εξορθολογισμένη νομοθεσία περί ναρκωτικών. Η χώρα μας φιλοξενεί τους περισσότερους «ισοβίτες» και «μεγαλοποινίτες» για υποθέσεις ναρκωτικών από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Δικαιοσύνης, περίπου 4.400 είναι κρατούμενοι ως υπόδικοι και κατάδικοι για τέτοιες υποθέσεις.
«Είναι γνωστό ότι η φυλακή είναι σκληρός χώρος και ότι οι κρατούμενοι βιώνουν την κοινωνική απομόνωση. Είναι επίσης κατανοητό ότι ο υπερπληθυσμός υπονομεύει συχνά τις δράσεις μας υπέρ των κρατουμένων. Όμως είμαστε προσηλωμένοι στο να εμπεδώσουμε τον κοινωνικό έλεγχο στον φυλακτικό χώρο, στο να βοηθήσουμε όσους κρατούμενους ενδιαφέρονται να βρουν ένα στόχο στη ζωή και να σπάσουμε τα ταμπού του στιγματισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού. Αυτό προσπαθούμε με τα πολυάριθμα προγράμματα και δράσεις που αναπτύξαμε αυτά τα δύο χρόνια», δήλωσε στο πλαίσιο της έρευνας της «F.S.» ο ειδικός γραμματέας Σωφρονιστικής Πολιτικής Μαρίνος Σκανδάμης.
Όντως, παρά τα προβλήματα του υπερπληθυσμού, τα δύο τελευταία έτη φαίνεται πως δίνεται έμφαση στην προώθηση ορισμένων εναλλακτικών δράσεων για τους κρατούμενους. Πρόκειται για πάνω από 100 προγράμματα, κυρίως εκπαιδευτικά και πολιτιστικά, μέσω των οποίων συντελείται η εκπαίδευση, η επιμόρφωση, η ψυχαγωγία και η καθημερινή απασχόληση των κρατουμένων, απορροφώνται οι εντάσεις και προετοιμάζεται η ομαλή κοινωνική επανένταξή τους.
Σύνθετο πρόβλημα
Η βελτίωση της κατάστασης στις ελληνικές φυλακές συνδέεται αναγκαστικά με την επίλυση των προαναφερθέντων δύο προβλημάτων. Σε ό,τι αφορά τη μετανάστευση, αυτή συνδέεται κυρίως με την εξωτερική πολιτική της χώρας. Η αναθεώρηση του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ και η τήρηση από την Τουρκία της συμφωνίας επαναπροώθησης μεταναστών που έχει υπογράψει από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, αλλά δεν τηρεί, αποτελούν σημαντικά βήματα. Σε ό,τι αφορά τα ναρκωτικά, ήδη ολοκληρώθηκε το έργο της σχετικής νομοπαρασκευαστικής επιτροπής, με το οποίο εξορθολογίζεται το πλαίσιο ποινών και ο χρήστης αντιμετωπίζεται ως ασθενής. Επίσης ολοκληρώθηκε η διαβούλευση και το σχετικό νομοσχέδιο διαβιβάστηκε αρμοδίως από τον υπουργό Δικαιοσύνης Μ. Παπαϊωάννου, ενώ αυτή τη στιγμή πήγες του υπουργείου Δικαιοσύνης αναφέρουν ότι το συγκεκριμένο νομοθέτημα βρίσκεται στο γραφείο της γενικής γραμματείας της Κυβέρνησης στη Β. Σοφίας 2, προκειμένου τις επόμενες μέρες να εισαχθεί στη Βουλή.
Περαιτέρω, συνοδευτικά μέτρα της αποσυμφόρησης είναι η κατασκευή νέων καταστημάτων κράτησης. Σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες της Μεσογείων, ως τις αρχές του νέου έτους θα έχουν παραδοθεί δύο νέα καταστήματα κράτησης, στην Αγιά Χανίων 600 θέσεων και στον Νικηφόρο Δράμας επίσης 600 θέσεων, ενώ το νεόδμητο κατάστημα κράτησης της Νιγρίτας Σερρών φιλοξενεί μόνο 120 κρατούμενους, αντί 600, λόγω έλλειψης προσωπικού, και γι’ αυτό έχει ζητηθεί από τον κ. Παπαϊωάννου η κατ’ εξαίρεση πρόσληψη προσωπικού. Επίσης από τον ίδιο προωθείται τώρα στη Βουλή τροπολογία για την υπό όρους απόλυση πολλών κρατουμένων με ποινές έως 5 έτη.
Η ανθρωπογεωγραφία των ελληνικών φυλακών
❱❱❱ 12.500 κρατούμενοι
❱❱❱ Επίσημη χωρητικότητα 9.100 θέσεις
❱❱❱ Πάνω από το 60% των έγκλειστων είναι αλλοδαποί
❱❱❱ Περίπου 40% είναι παραβάτες
του νόμου περί ναρκωτικών
❱❱❱ Υπερπληθυσμός που σε ορισμένες περιπτώσεις αγγίζει ακόμα και το 50%
❱❱❱ Υποτροπή και εκ νέου φυλάκιση για 6 από τους 10 έγκλειστους
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου