Γιάννης Πανούσης: Ελπίδες ξανά με τον νέο Σωφρονιστικό Κώδικα

Αναδημοσίευση από: www.avgi.gr
Λαζαρίδου Ε.

Νέες ελπίδες για ανθρώπινη μεταχείριση και αξιοπρεπή διαβίωση δημιουργούν στους χιλιάδες φυλακισμένους οι προοδευτικές ρυθμίσεις του αναμορφωμένου Σωφρονιστικού Κώδικα που ήδη έχει ολοκληρωθεί και παραδοθεί στο αρμόδιο υπουργείο Δικαιοσύνης.

Οι νέες ρυθμίσεις προβλέπουν ανάμεσα σ' άλλα κοινωνικούς, κοινοβουλευτικούς και ανεξάρτητους ελέγχους για την άμεση διαπίστωση προβλημάτων, εισαγωγή προγραμμάτων μεθαδόνης για τους τοξικοεξαρτημένους, όπως συμβαίνει σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, επικοινωνία και συνεύρεση των κρατουμένων με συντρόφους/συζύγους ως μέτρο ομαλής επανένταξης και εσωτερικής ειρήνης στις φυλακές, αλλαγή του καθεστώτος χορήγησης των αδειών, διερεύνηση των αρμοδιοτήτων του Οργανισμού Επανένταξης Κρατουμένων και χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή για φυλακισμένους που είναι ενταγμένοι σε εκπαιδευτικά προγράμματα εξ αποστάσεως.

Ο πρόεδρος της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής και καθηγητής Εγκληματολογίας Γιάννης Πανούσης επιπλέον, μιλώντας σήμερα στην Κυριακάτικη Αυγή αποκαλύπτει και κάτι ακόμα: Ότι η πρόταση προς το υπουργείο είναι να έχει η ίδια η επιτροπή την παρακολούθηση για την εφαρμογή του Κώδικα και όχι η διοίκηση των φυλακών, προκειμένου να προλαμβάνονται ή να καταστέλλονται φαινόμενα παραβίασής του.

Η κυβέρνηση βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με τις ίδιες της τις δεσμεύσεις για εξανθρωπισμό του σωφρονιστικού συστήματος που βρίσκεται στο σημείο μηδέν. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι όπως έχουν συνομολογήσει στο παρελθόν οι αρμόδιοι ο προς αντικατάσταση Σωφρονιστικός Κώδικας ήταν ένας από τους προοδευτικότερους στην Ευρώπη.

Το όποιο κανονιστικό πλαίσιο εκ των πραγμάτων έρχεται αντιμέτωπο με μια σκληρή πραγματικότητα και η κινητήριος δύναμή του παραμένει η πολιτική βούληση. Για παροχή εξειδικευμένου προσωπικού, εξοπλισμένου με ικανά μέσα να επιτελέσει το έργο του, για την παροχή κονδυλίων που θα "ζωντανέψουν" το εγχείρημα, για υλοποίηση των υποσχέσεων σχετικά με την αποσυμφόρηση των φυλακών που δικαίως έχουν μετονομαστεί σε αποθήκες ανθρώπινων ψυχών.

Για το υπουργείο Δικαιοσύνης η επιλογή είναι μονόδρομος. Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα...

* Το καθεστώς των αδειών αποτελεί ένα χρόνιο αίτημα των κρατουμένων όχι τόσο γιατί δεν υφίσταται αλλά κυρίως γιατί «σκοντάφτει» στις εκάστοτε διαθέσεις των σωφρονιστικών υπαλλήλων ή των διευθυντών των φυλακών. Πως θα απαντηθεί με τον νέο Κώδικα αυτή η κατάσταση που επανειλημμένα έχει καταγγελθεί;

Οι άδειες συνιστούν ένα σωφρονιστικό θεσμό με πολλαπλές θετικές επιπτώσεις. Όχι μόνο "αποσυμπιέζουν" την πολύμορφη φόρτιση των κρατουμένων και μειώνουν τον ιδρυματισμό, αλλά και δίνουν την ευκαιρία στον κάθε κρατούμενο να διατηρήσει ή και να αυξήσει τα προσωπικά και κοινωνικά δίκτυα για ευκολότερη επανένταξη. Οι άδειες δεν είναι προνόμιο ή ευεργέτημα αλλά δικαίωμα του κρατούμενου και γι'αυτό πρέπει να γίνεται σεβαστό από τη διοίκηση. Το σχέδιο του νέου σωφρονιστικού κώδικα διαφοροποιεί τις προϋποθέσεις (στη θετική κατεύθυνση, ιδίως για τους ανήλικους) διευρύνει τις έκτακτες άδειες και τις εκπαιδευτικές άδειες και καθιστά ευχερέστερο τον έλεγχο των οργάνων που κωλυσιεργούν ή αυθαιρετούν.

* Τον τελευταίο καιρό πληθαίνουν οι καταγγελίες για κακομεταχείριση, ακόμα και άγριους ξυλοδαρμούς κρατουμένων μέσα στις φυλακές από σωφρονιστικούς υπάλληλους. Τι προβλέπεται γι’ αυτές τις περιπτώσεις στην περίπτωση που επιβεβαιώνονται;

Θέλω να ελπίζω ότι τα φαινόμενα βιαιοπραγίας κατά κρατουμένων είναι μεμονωμένα και ότι οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι που προβαίνουν σε αυτές τις ενέργειες τιμωρούνται. Σας διαβεβαιώνω ότι το σχέδιο δημιουργεί ένα τέτοιο πλέγμα ελέγχου και εποπτείας της τήρησης της νομιμότητας και της προστασίας της αξιοπρέπειας του κρατούμενου που πολύ δύσκολα θα μπορεί να εμφανιστούν τέτοια κρούσματα. Ο κοινωνικός έλεγχος (το Σώμα Επισκεπτών), ο ανεξάρτητος έλεγχος (από τον Συνήγορο του Πολίτη και την Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων), ο κοινοβουλευτικός έλεγχος (από τη Διακομματική), ο έκτακτος έλεγχος (από Σώμα Επιθεωρητών) και βέβαια ο δικαστικός έλεγχος (από δικαστικό λειτουργό), θα αποτρέπουν κάθε τέτοια διαδικασία και θα καθιστούν διαφανές το όλο σύστημα.

*Η χορήγηση μεθαδόνης στους χρήστες κρατούμενους αναμφισβήτητα αποτελεί ένα από τα πιο θετικά μέτρα που εισάγει ο νέος Κώδικας. Πώς ακριβώς θα λειτουργήσει;

Το θέμα είναι εξαιρετικά περίπλοκο, ακόμα και στις υπηρεσίες του ΟΚΑΝΑ εκτός φυλακών. Άρα η όποια πιλοτική εφαρμογή χρειάζεται μελέτη, διότι μια απρόσεκτη εφαρμογή μπορεί να γεμίσει τις φυλακές με ναρκωτικά. Πάντως θεσμική δυνατότητα υπάρχει στο σχέδιο και μπορούν τα συναρμόδια υπουργεία να την ενεργοποιήσουν θέτοντας και τις προϋποθέσεις.

* Ποιοι θα μπορούν να συμμετέχουν στο πρόγραμμα; Υπάρχουν εξασφαλισμένα κονδύλια για την χρηματοδότησή του;

- Η Επιτροπή δεν έθεσε τις απόψεις των μελών υπό τη δαμόκλειο σπάθη της οικονομικής κρίσης ή υπό τους χωροταξικούς περιορισμούς. Ένας νόμος, ιδίως ένας Κώδικας, χωρίς να γράφεται ή να κινείται "εν κενώ", στον πυρήνα του εμπεριέχει επιστημονικές, κοινωνικές πολιτισμικές και θεσμικές επιλογές και όχι συγκυριακές δυσκολίες.

* Από τις ρυθμίσεις που δημοσιοποιήθηκαν υπάρχει και αυτή που προβλέπει την επικοινωνία και τη συνεύρεση των κρατουμένων με τους συζύγους ή τους συντρόφους τους σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους. Πώς μπορεί να υλοποιηθεί μια τέτοια πρόβλεψη δεδομένου του αδιαχώρητου που επικρατεί στις ελληνικές φυλακές;

Η συνεύρεση των κρατουμένων με σύζυγο/σύντροφο είναι απαραίτητο μέτρο για την ψυχολογική ισορροπία όλων των μερών, τη συνοχή της οικογένειας (αν υπάρχει) και την ηρεμία στις φυλακές. Είναι μέτρο κοινωνικό και ανθρώπινο. Το αδιαχώρητο είναι τεχνικό πρόβλημα. Αν συμφωνούμε στην αρχή και στον σκοπό της κοινωνικής επανένταξης θα βρεθούν χώροι. Διάθεση να υπάρχει και όλα τα άλλα γίνονται. Στο σημείο αυτό χρειάζεται και η ενεργός υποστήριξη της κοινής γνώμης, η οποία καμιά φορά ξεχνάει ότι οι κρατούμενοι ό,τι κι αν έκαναν είναι συνάνθρωποί μας.

* Σύμφωνα με την κοινή πείρα ακόμα και οι πλέον φιλελεύθερες και ριζοσπαστικές ρυθμίσεις παραμένουν κενό γράμμα αν δεν εφαρμόζονται. Στην προκειμένη περίπτωση υπάρχουν ασφαλιστικές δικλίδες για την εφαρμογή του σωφρονιστικού κώδικα; Το υπουργείο θα αναλάβει σχετικές δεσμεύσεις;

- Το υπουργείο και ο υπουργός ουδέποτε ανεμείχθησαν στο έργο μας κι αυτό μας ευχαριστεί ιδιαιτέρως. Η πρότασή μας είναι, μετά τη διαβούλευση και την ψήφιση του Κώδικα, την παρακολούθηση εφαρμογής να την έχει η ίδια η επιτροπή σύνταξης και όχι η Σωφρονιστική Διεύθυνση.