"Program of Theatrical Field" at Agios Stefanos Detention Facility (Patras Prison) in the context of the Grundtvig Partnership "Learning and Healing through Expression"

The "Program of Theatrical Field" at Agios Stefanos Detention Facility, held within the Grundtvig program’s framework began on November 6, 2012 and ended on January 29, 2013. Overall the program was completed in twelve three-hour sessions in the course of these months, reaching its goals both in terms of time and quality.

The program aimed for the participants to liberate themselves and express feelings and thoughts, an opportunity not given by their environment. Coming daily in touch with the theatrical praxis, we sought to make them reflect and express their personal opinions on the issues raised.

Through the components that make up the theatrical field, through theory and practice, the aim was to create a safe room for expression, a first touch with the issues that are plague individuals and the opening of a window to a clearer view on things.

This aim was reached through a series of exercises and conversations that resulted in the creation of a theatrical show from the participants themselves.

In detail, the program begun with a conversation on what was about to take place in these meetings. I considered it was very important for them to know the process in which they were about to take part in, but also to familiarize with the pillars around which we intended to move, so that they would prepare themselves for what was to come next. After I explained to them in brief what we were going to do during the program, we then discussed about what theater is, what experiences they have in relation to it, and mainly how important was the cohesion of the group we were about to form, so that it could perform at the maximum of its potential.

In our first meeting I did not want to lift them off their seats, because from my past experience I know that movement in space could frustrate a group of grownup men.

So, I focused on hearing their views and on discussing issues of concern to them, issues that could then be used within the framework of the program. Everyone was called to pick a word that describes them best.

Erion: Uncertainty, Kiamil: Dream, Blendi: Insecurity, Kiriakos: Family, Demir: Freedom, Hasan: Waiting, Reza: Family, Michalis (sr): Sorrow, Dimitris: Free – Besieged, Nikos: Freedom to go wherever I want to, Michalis (jr): Optimism, Marian: Freedom, Mahmut: Dreams, Daniel: Ready, Paul: Family, Imer: Injustice, Beqir: Society, Heinter: Freedom, Mussa: Good Luck, Kais: Anguish for myself, Petros: Correction – contrition. This was followed by a discussion on these words, their meanings and what they meant to each one individually.

From the next meeting onwards, we started exercises, without of course seizing to talk about meanings and issues arising during these exercises.

The exercises used in the beginning were trust exercises, in which each individual was moving into the room alone. I mention this because one of the hardest things to achieve was physical contact. A sufficient amount of time passed until they felt comfortable touching each other, spontaneously and honestly.

A very important exercise, the results of which the participants were able to notice themselves as time went by, was an exercise of silent communication. They were walking through the room without talking, and they had to look each other without laughing, making faces or withdraw their look. They had to establish contact only through eye contact. This simple exercise was tremendously difficult for them. Some laughed, some were looking back, others turn their face away, other were looking suspiciously, but no one could let go. At this point I want to bring up that the same exercise was used before the end of our meetings, and there really was a huge difference than the first few times. Not only had they made it to become a solid and functional team, but they did not even need my instruction on how to move. Almost automatically, they got up, stared each other and moved on. This time, their gazes had a lot to say. They were not afraid to look each other in the eye and mostly were not afraid to express their feelings through their eyes. 

Quite a  few from the kinetic exercises I used were following this pattern and were used precisely for creating a team. Yet another interesting exercise was when I handed them some everyday items and asked them to use these items as a start to tell a story.

Hasan (paintbrush): This paintbrush has a lot to tsay. “I once was a tree and people cut me off so that they make this paintbrush. Now they are using the same paintbrush to paint trees and forests they can admir. They cut the real tree and with it, they made a phony one.”

Demir (cassette): Since the old days I wanted to become a singer and after a lot of effort I managed to release my own record. So, this cassette includes all my songs from my first album.

Kiamil (lamp) : I always wanted to become a writer but never could write because we had no light and because the light of the candles was putting a lot of fatigue on my eyes. But when electricity was discovered, I took this lamp and wrote with it my first book, becoming a famous writer.

Blendi (postage stamp): For a lot of years I was apart from my family and my friends and had lost contact with all of them. Until one day a letter came from my mother and this is how we started to write to each other again. This stamp comes from the first letter I had gotten.

Kiriakos (feather): I was gone for hunting once. While hunting I saw a huge bird in the air, I shot it and it fell down. As soon as I looked at it saw it was an eagle. Back then, I was very upset for shooting down this big and powerful bird, and I never went hunting again. This feather was from this big and strong bird and went never hunting again. This feather is from the eagle to remind me I killed him. 

Erion (playing card): This card reminds me of when I begun to play cards and then started to smoke. I lost all my money to cards and the only thing I kept was this card to remind me of all this.

Imer (key): This key reminds me of when I was little and I always forgot the keys of my house and we had broken all the locks so we could get inside our home.

Nikos (lighter): It reminds me of a girl I had and she had given it to me as a gift. With it I have smoked a lot of packs of cigarettes.

Michalis (book): I was a very successful lawyer, winning a very important trial. I wrote a book that was a massive best seller and now my second book is being released.

Dimitris (almond): This almond reminds me of the old house we used to stay in when I was little. On the outside, there was an almond tree. I used to hide there when I was being naughty and my mom used to search for me. I would climb up the tree so that she wouldn’t find me. Years have passed by and the house was to be demolished, so that a block of apartments could take its place. Before we left I took an almond from the almond tree to remind me of my childhood, which was beautiful, with the old houses, neighborhoods, trees, all these things that have been replaced by apartment blocks, cement and concrete.

Marian (cotton): Back in 1785 in the war, I wanted to help those people that were being hospitalized. For that reason, I made cotton. I was the first to process it and this piece of cotton was from that first production.

Mahmut (Scotch tape): he worked on it with a chain and he turned it into a diamond. “For years I’ve been meaning to bring a diamond as a gift to dad. After a long search, I found this diamond and gave it to him.”

Reza (flashlight): I was in Athens on 2010. Then, they had killed a kid and there was a mess on the streets. As I was walking, I found a flashlight. I took it with me. Then the police arrested me and took the flashlight. When they released me, they didn’t give me my flashlight back. This flashlight reminds me of the one that has been taken from me.

Bekiri (battery): This battery reminds me of when I was a young boy and we had a radio that was working only on batteries. Therefore, we could not leave it open for hours, and listened to it only a few times in a day, because the batteries would die soon. Today, radios are on all day long. Back then it was for a little while and meant a lot.

Daniel (string): It reminds me of my parents. My mother was a seamstress and had a lot of these threads and strings.

Paul (scrap paper with a number on it): he didn’t use the number. “It reminds me of my childhood where we used to make kites in school using scrap paper like this one.”

Petros (beaded bracelet): it reminds me of all the jobs I did in the past. I helped a lot of people and was highly regarded. Every one of the people I had helped gave me one of these stones. This is how I made this bracelet, to remember well what I’ve done and how many people I have helped.

Kais (shell): I found this shell a day I was walking on the beach. I thought that a person used to live in there, shut off, communicating with no one. This individual reminds me of myself, shut off to myself and all. At some point, this individual got out of the shell and was free again, leaving the shell empty. This was I could open up and leave my shell and communicate with others. I hold this always with me to remind me of how I used to be.

I am documenting these stories because, with one or two exceptions, they were very representative of persons. Working with these people for all this time, I came to realize that every story, simple, common or imaginary, represented accurately the person narrating it. This struck me as particularly interesting because this exercise took place during the first meetings, when they still kept to themselves and did not express their feelings openly.

In the course of our meetings, through conversations, dramatizations, exercises of theatrical play they begun to express themselves much more freely and honestly. They begun to get activated both physically and emotionally.

This emotional liberation was concluded mainly when we started to get into the process of performing the play. The play was created through all the discussions with the participants and dealt with things that were of concern to them. At the same time, through improvisations and their own suggestions, we managed to complete the play in terms of kinesiology, which gave them the freedom to express through their body language, without articulating words.

As meetings were processing, an atmosphere of familiarity and intimacy was created amongst us. Everyone was comfortable, everyone was having fun and everyone let themselves play with no self-censorship, supporting each other.

During the rehearsals but also of the final show, they were absolutely consistent, cooperative, eager and creative. They exceeded all expectations, both mine and theirs through their work ethic and their hard effort and came to a proficient – in terms of team cohesion – result.

The sectors on which we worked in detail are the following:

1.      Creation of a team in which each and every member has a powerful and important position. In the context of this team, all members were equal, had specific responsibilities and were important. I highlight this because we worked very hard to make it understandable, that the absence of one member cannot be replaced by another. Each one had a role and contributed something with his/her presence and work.

2.      Free expression. Here we worked on two levels: first on teaching them to express their thoughts freely without self-censorship and without being suspicious and second, on learning how to express their feelings in body language, that is to detach them from the strict way they moved in space.

3.      Creativity. A specific competence was assigned to every individual, a competence he should fulfill using his skills and abilities, whether be it some role or solving some technical problem. At the same time all members were encouraged to express thoughts, ideas and propositions during the process of creating the theatrical play.

4.      Getting them to know the Greek language. Because of the composition of the team, an important part was to teach them to express themselves through a language that was foreign to them. Eighty percent of participants were not Greeks, a fact that created a problem in expression but also in memorization of their part. Reading repeatedly the theatrical text, explaining meanings in it word for word, enabled them to understand, memorize and interpret the texts given to them.

The results of our work on these sectors were as follows:

In the beginning, because of a very functional team, its members managed to communicate with individuals with whom they would not previously have interacted. Initially formed subgroups due to prior knowledge and liking, begun to vanish. Everyone had a say and from a point on, they were not encouraged to express themselves, but rather they would pursue expression on their own. All shame or contractions were in the beginning were gradually vanishing and they were able to communicate directly and honestly. This came to reality, because inside this team they felt security and acceptance.

At the same time, precisely because of reaching the first goal, they begun to have an inclination for creation and teamwork towards a common goal (play). What was extremely successful was that, when at given points there was disruption in the group for whatever reason, they were trying by themselves to bring it back to its former functionality without needing my advice.

All this led them to have faith both in their personal potential, as well as in the potential of their team and to make them give their best self to bring to reality the common goal: the play.

From conversations that took place after the end of our meetings, I realized how liberating it was for the participants to do what they did. In particular, they said they felt a family environment inside the team and that during our meetings they didn’t feel like they were in jail.

Finally, I must report that the presence of delegates sent from other countries participating in the program in the day of the play (open rehearsal) had a very positive effect on the participants. First because they managed to overcome their fear of exposure in front of a – relatively, taking into account the environment of the prison – big audience. Second, because the presence of people from other countries, some of which were their compatriots, not only made them feel as protagonists of the day, but it also made them feel acceptance, that they have things to give and opportunities for expressing their better self.

Finally, I must report that people from the Prison social services, and other correction workers, that knew the participants before the program took place, they observed a grave positive transformation on the stance of these people in their behavior in prison.

To conclude, the goal of the program was reached. Participants were liberated, expressed, they reflected and managed to see a very positive side of things and a very positive side of their self.  

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΘΕΑΤΡΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ ΑΓΙΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΠΑΤΡΩΝ

Το «Πρόγραμμα Θεατρικής Παιδιάς» στο Κατάστημα Κράτησης Αγίου Στεφάνου, το οποίο πραγματοποιήθηκε μέσα στα πλαίσια του προγράμματος Grundtvig ξεκίνησε στις 6 Νοεμβρίου του 2012 και ολοκληρώθηκε στις 29 Ιανουαρίου του 2013. Συνολικά το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε σε δώδεκα τρίωρες συναντήσεις μέσα στο διάστημα αυτών των μηνών, επιτυγχάνοντας τόσο χρονικά όσο και ποιοτικά τον στόχο του.

Στόχος του προγράμματος ήταν οι συμμετέχοντες να απελευθερωθούν και να εκφράσουν συναισθήματα και σκέψεις όπου το πλαίσιο στο οποίο βρίσκονταν, δεν τους έδινε την δυνατότητα να το κάνουν.  Ερχόμενοι σε πρακτική επαφή με την θεατρική πράξη, επιδιώξαμε να προβληματιστούν και να εκφράσουν την προσωπική τους θέση πάνω στα θέματα που τέθηκαν.

Μέσα από τις συνισταμένες που συναπαρτίζουν την θεατρική παιδεία, διαμέσω θεωρίας και πράξης στόχος ήταν η δημιουργία ενός ασφαλούς χώρου έκφρασης, μια πρώτη επαφή με αυτά τα θέματα που ταλανίζουν τον κάθε ένα προσωπικά και  το άνοιγμα ενός παραθύρου για μια πιο καθαρή οπτική πάνω στα πράγματα.

Ο στόχος αυτός επετεύχθη μέσα από μια σειρά ασκήσεων και συζητήσεων οι οποίες κατέληξαν στην δημιουργία μιας θεατρικής παράστασης από τους ίδιους τους συμμετέχοντες.

Αναλυτικά, το πρόγραμμα ξεκίνησε με μια συζήτηση για το τι πρόκειται να λάβει χώρα μέσα σε αυτές τις συναντήσεις. Θεωρήσαμε ότι ήταν πολύ σημαντικό για τους ίδιους να γνωρίζουν την διαδικασία στην οποία θα συμμετέχουν αλλά και να οριοθετηθούν οι άξονες πάνω στους οποίους θα κινούνταν, ώστε να προετοιμαστούν για το τι θα επακολουθήσει. Αφού τους εξηγήθηκε συνοπτικά το τι θα κάναμε όλο αυτό το διάστημα, στην συνέχεια συζήτησαν για το τι είναι θέατρο, τι εμπειρίες έχουν σε σχέση με αυτό αλλά κυρίως πόσο σημαντική είναι η συνοχή της ομάδας που θα δημιουργούσαν, για να μπορέσει να αποδώσει το μέγιστο των δυνατοτήτων της.

Η Πηνελόπη Κολοκοτσά, που ανέλαβε να φέρει εις πέρας το εγχείρημα, περιγράφει:

Στην πρώτη μας συνάντηση δεν θέλησα να τους σηκώσω από τις θέσης τους διότι από παλαιότερη εμπειρία μου γνωρίζω ότι για μια ομάδα ενήλικων ανδρών, η κίνηση μέσα στο χώρο δημιουργεί αμηχανία. Εστίασα λοιπόν το ενδιαφέρον μου, στο να ακούσω τις απόψεις τους και στο να συζητήσουμε θέματα που τους αφορούσαν και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στην συνέχεια μέσα στα πλαίσια του προγράμματος. Ο καθένας κλήθηκε να πει μια λέξη που να τον αντιπροσωπεύει.

Εριόν: Αβεβαιότητα, Κιαμίλ: Όνειρο, Μπλέντι: Ανασφάλεια, Κυριάκος: Οικογένεια, Ντεμίρ: Ελευθερία, Χασάν: Αναμονή, Ρέζα: Οικογένεια, Μιχάλης μεγάλος: Θλίψη, Δημήτρης: Ελεύθερος – πολιορκημένος, Νίκος: Ελευθερία να πάω όπου θέλω, Μιχάλης νέος: Αισιοδοξία, Μαριάν: Ελευθερία, Μαχμούτ: Όνειρα, Ντανιέλ: Έτοιμος, Παύλος: Οικογένεια, Ιμέρ: Αδικία, Μπεκίρ: Κοινωνία, Χάιντερ: Ελευθερία, Μούσα: Καλή τύχη, Κάις: Αγωνία για τον εαυτό μου, Πέτρος: Σωφρονισμός – μεταμέλεια. Ακολούθησε συζήτηση πάνω σε αυτές τις λέξης και στην έννοιά τους και το τι σήμαινε κάθε μια για τον καθένα.

Από την επόμενη συνάντηση και έπειτα αρχίσαμε τις ασκήσεις, χωρίς βέβαια να σταματήσουμε να συζητάμε πάνω σε έννοιές και θέματα που προέκυπταν κατά την διάρκεια των ασκήσεων αυτών. Οι ασκήσεις που αρχικά χρησιμοποιήθηκαν ήταν ασκήσεις εμπιστοσύνης, στις οποίες ο καθένας κινείτο μόνος του στον χώρο. Αυτό το αναφέρω διότι ένα από τα πολύ δύσκολα πράγματα στο να επιτευχθεί, ήταν η σωματική επαφή. Πέρασε αρκετός χρόνος μέχρι την στιγμή που αισθάνθηκαν άνετα στο να αγγίξει ο ένας τον άλλο, αυθόρμητα και ειλικρινά.

Μια πολύ σημαντική άσκηση, τις οποίας τα αποτελέσματα διαπίστωσαν και οι ίδιοι με την πάροδο του χρόνου, ήταν μια άσκηση σιωπηρής επικοινωνίας. Περπατούσαν στο χώρο χωρίς να μιλάνε και έπρεπε ο ένας να κοιτάζει τον άλλο, χωρίς να γελάει, χωρίς να κάνει γκριμάτσες και χωρίς να απομακρύνει το βλέμμα του. Έπρεπε να επικοινωνήσουν μόνο μέσα από τα μάτια. Αυτή η απλή άσκηση ήταν εξαιρετικά δύσκολη για αυτούς. Άλλοι γέλαγαν, άλλοι κοίταζαν κάτω, άλλοι έστρεφαν αλλού το βλέμμα, άλλοι κοίταγαν καχύποπτα, κανένας όμως δεν μπορούσε να αφεθεί. Σε αυτό το σημείο να αναφέρω ότι η ίδια άσκηση πραγματοποιήθηκε προς το τέλος των συναντήσεων μας και πραγματικά, είχε τεράστια διαφορά από τις πρώτες φορές. Είχαν καταφέρει να γίνουν μια τόσο συμπαγής και λειτουργική ομάδα, ώστε δεν χρειάζονταν τις δικές μου οδηγίες για το πώς να κινηθούν. Σχεδόν ταυτόχρονα, σηκώνονταν κοιτάζονταν και προχωρούσαν. Αυτή τη φορά τα βλέμματά τους είχαν να πουν πάρα πολλά. Δεν φοβόντουσαν να κοιτάξουν ο ένας τον άλλο κατάματα και κυρίως δεν φοβόντουσαν να πουν μέσα από το βλέμμα τους αυτό που αισθάνονταν.

Πολλές από τις κινητικές ασκήσεις που χρησιμοποίησα κινήθηκαν σε αυτό το μοτίβο και χρησιμοποιήθηκαν ακριβώς για την δημιουργία της ομάδας. Μια ακόμα άσκηση που παρουσίασε ενδιαφέρον ήταν όταν τους έδωσα κάποια καθημερινά αντικείμενα και τους ζήτησα να πουν με αφορμή αυτά μια ιστορία.

Χασάν (πινέλο): Αυτό το πινέλο έχει πολλά να πει. «Εγώ κάποτε ήμουν ένα δέντρο και οι άνθρωποι με κόψανε για να φτιάξουν αυτό το πινέλο. Τώρα με αυτό το πινέλο ζωγραφίζουν δέντρα και δάση για να τα θαυμάζουν. Κόψανε το πραγματικό δέντρο και με αυτό έφτιαξαν ένα ψεύτικο».

Δεμίρ (κασέτα): Από παλιά ήθελα να γίνω τραγουδιστής και μετά από πολύ προσπάθεια κατάφερα να γράψω τον πρώτο μου δίσκο. Αυτή λοιπόν η κασέτα περιέχει όλα μου τα τραγούδια από τον πρώτο μου δίσκο.

Κιαμίλ (λάμπα): Εγώ πάντα ήθελα να γίνω συγγραφέας, αλλά δεν μπορούσα ποτέ να γράψω γιατί δεν είχαμε ρεύμα και γιατί το φως των κεριών μου κούραζε τα μάτια. Αλλά μόλις ανακαλύφθηκε ο ηλεκτρισμός, πήρα αυτή την λάμπα και έγραψα το πρώτο μου βιβλίο και έτσι έγινα διάσημος συγγραφέας.

Μπλέντι(γραμματόσημο): Έλειπα πολλά χρόνια μακριά από την οικογένεια μου και από τους φίλους μου και είχα χάσει επικοινωνία με όλους. Ώσπου μια μέρα μου ήρθε ένα γράμμα από την μητέρα μου και έτσι αρχίσαμε και πάλι να αλληλογραφούμε. Αυτό το γραμματόσημο είναι από αυτό το πρώτο γράμμα που είχα πάρει.

Κυριάκος (φτερό): Μια φορά είχα πάει για κυνήγι. Εκεί που κυνηγούσα είδα ένα τεράστιο πουλί στον αέρα, το χτύπησα και αυτό έπεσε κάτω. Μόλις το κοίταξα είδα ότι ήταν ένας αετός. Τότε στενοχωρήθηκα πολύ που είχα σκοτώσει αυτό το μεγάλο και δυνατό πουλί και δεν ξανακυνήγησα ποτέ. Αυτό το φτερό είναι από αυτόν τον αετό για να μου θυμίζει ότι τον είχα σκοτώσει.

Εριόν (τραπουλόχαρτο): Αυτό το χαρτί μου θυμίζει τότε που άρχισα να παίζω χαρτιά και μετά άρχισα να καπνίζω. Έχασα όλα μου τα λεφτά στα χαρτιά και το μόνο που κράτησα είναι αυτό το τραπουλόχαρτο για να μου θυμίζει όλα αυτά.

Ιμέρ (κλειδί): Αυτό το κλειδί μου θυμίζει τότε που ήμουνα μικρός και όλο ξέχναγα τα κλειδιά του σπιτιού μου και είχαμε χαλάσει όλες τις κλειδαριές για να μπούμε μέσα στο σπίτι μας.

Νίκος (αναπτήρας): Μου θυμίζει μια κοπέλα που είχα και μου τον είχε χαρίσει και με αυτόν έχω καπνίσει πολλά πακέτα τσιγάρα.

Μιχάλης (βιβλίο): Εγώ ήμουν ένας πολύ επιτυχημένος δικηγόρος, που κέρδισα μια δίκη πολύ σημαντική, έγραψα ένα βιβλίο που έγινε τρελή επιτυχία και τώρα βγαίνει και το δεύτερο βιβλίο μου.

Δημήτρης (αμύγδαλο): Αυτό το αμύγδαλο μου θυμίζει το παλιό σπίτι που μέναμε όταν ήμουν μικρός. Απέξω είχαμε μια μυγδαλιά. Εκεί κρυβόμουν όταν έκανα αταξίες και με έψαχνε η μάνα μου. Ανέβαινα στην μυγδαλιά για να μην με βρει. Τα χρόνια πέρασαν και το σπίτι έπρεπε να γκρεμιστεί για να φτιαχτεί μια πολυκατοικία στη θέση του. Πριν φύγουμε πείρα ένα αμύγδαλο από την μυγδαλιά για να μου θυμίζει τα παιδικά μου χρόνια, που ήταν όμορφα, με τα παλιά σπίτια, τις γειτονίες, τα δέντρα, όλα αυτά που αντικαταστάθηκαν από πολυκατοικίες, τσιμέντο και μπετόν.

Μαριάν (βαμβάκι): Το 1785 που γινόταν ο πόλεμος, ήθελα να βοηθήσω τους ανθρώπους που πήγαιναν στα νοσοκομεία. Έτσι έφτιαξα το βαμβάκι. Ήμουν ο πρώτος που το επεξεργάστηκε και αυτό ήταν ένα κομμάτι βαμβάκι από την πρώτη εκείνη παραγωγή.

Μαχμούτ (ζελοτέιπ): Το πέρασε μέσα από μια αλυσίδα και το έκανε διαμάντι. «Χρόνια ήθελα να κάνω στον πατέρα δώρο ένα διαμάντι. Έτσι, αφού έψαξα πολύ, βρήκα αυτό το διαμάντι και του το έδωσα.»

Ρέζα (φακός): Το 2010, ήμουν στην Αθήνα. Εκεί είχαν σκοτώσει ένα παιδί και γινόταν χαμός στους δρόμους. Καθώς προχωρούσα βρήκα έναν φακό. Τον πείρα μαζί μου. Μετά με έπιασε η αστυνομία και μου πήραν και το φακό. Όταν με άφησαν ελεύθερο, δεν μου έδωσαν πίσω τον φακό μου. Αυτός ο φακός μου θυμίζει εκείνον που μου είχαν πάρει.

Μπεκίρι (μπαταρία): Αυτή η μπαταρία μου θυμίζει όταν ήμουν μικρός και είχαμε ένα ραδιόφωνο που έπαιρνε μόνο μπαταρίες. Έτσι δεν μπορούσαμε να το αφήνουμε πολλές ώρες ανοιχτό και ακούγαμε λίγες φορές την ημέρα γιατί τέλειωναν οι μπαταρίες. Ενώ τώρα τα ραδιόφωνα παίζουν όλη μέρα. Τότε ήταν λίγο και πολύ σημαντικό.

Χάιντερ (γόμα): Εγώ είμαι γλύπτης και με αυτό το υλικό που είναι φτιαγμένη η γόμα μπορώ να φτιάξω οτιδήποτε. Όποιο άγαλμα και να μου ζητήσουν. Και επίσης όταν ήμουν μικρός ο δάσκαλος με είχε διώξει από την τάξη γιατί είχα κάνει ένα λάθος και δε είχα την γόμα μαζί μου έτσι ώστε να το διορθώσω.

Μούσα (ξύστρα): Αυτήν την ξύστρα μου την είχε χαρίσει ένας δάσκαλος που είχα στο σχολείο και ο οποίος με βοήθησε πάρα πολύ και έμαθα πολλά από αυτόν. Για αυτό την έχω πάντα μαζί μου για να μου θυμίζει αυτόν τον άνθρωπο

Ντανιέλ (σπάγκος): Μου θυμίζει τους γονείς μου. Η μητέρα μου ήταν ράφτρα και είχε πολλές τέτοιες κλωστές και σπάγκους.

Παύλος (ένα κομμένο χαρτάκι με έναν αριθμό επάνω): Δεν χρησιμοποίησε τον αριθμό. «Μου θυμίζει τα παιδικά μου χρόνια που φτιάχναμε χαρταετούς στο σχολείο με κάτι χαρτάκια σαν και αυτό.»

Πέτρος (βραχιόλι με χάντρες): Μου θυμίζει τις δουλείες που είχα κάνει στο παρελθόν. Είχα βοηθήσει πάρα πολύ κόσμο και με είχαν σε μεγάλη εκτίμηση. Κάθε ένας από τους ανθρώπους που είχα βοηθήσει μου έδωσε και μια από αυτές τις πέτρες. Έτσι έφτιαξα αυτό το βραχιόλι, για να θυμάμαι τι καλά έχω κάνει και πόσους έχω βοηθήσει.

Κάις (κοχύλι): Αυτό το κοχύλι το είχα βρει μια μέρα που προχωρούσα στην παραλία. Έχω σκεφτεί ότι παλιά μέσα, ζούσε ένα έντομο, που ήταν κλισμένο εδώ μέσα και δεν είχε επικοινωνία με κανένα. Αυτό το έντομο μου θυμίζει εμένα που ήμουν κλεισμένος στον εαυτό μου. Κάποια στιγμή το έντομο αυτό βγήκε από το κοχύλι και έτσι ήταν ελεύθερο και το κοχύλι έμεινε άδειο. Έτσι και εγώ μπόρεσα να βγω από το καβούκι μου και νε επικοινωνήσω με τους άλλους. Αυτό το κρατάω πάντα μαζί μου για να μου θυμίζει το πώς ήμουν.

Αυτές τις ιστορίες τις καταθέτω διότι, με κάποιες εξαιρέσεις, ήταν πολύ αντιπροσωπευτικές των προσώπων. Δουλεύοντας όλο αυτό τον καιρό μαζί με αυτούς τους ανθρώπους, διαπίστωσα ότι η κάθε ιστορία, απλή, καθημερινή ή φανταστική, αντικατόπτριζε ακριβώς το πρόσωπο που την διηγήθηκε. Αυτό μου φάνηκε ιδιαίτερα ενδιαφέρον διότι, αυτή η άσκηση έγινε στα πρώτα μαθήματα, όταν ακόμα ήταν αρκετά κουμπωμένοι και δεν εξέφραζαν ανοιχτά τα συναισθήματά τους.

Στη πορεία των συναντήσεών μας, μέσα από συζητήσεις, δραματοποιήσεις, ασκήσεις θεατρικού παιχνιδιού άρχισαν να εκφράζονται πολύ πιο ελεύθερα και ειλικρινά. Άρχισαν να ενεργοποιούνται σωματικά και συναισθηματικά.

Αυτή η συναισθηματική απελευθέρωση ολοκληρώθηκε κυρίως όταν αρχίσαμε να μπαίνουμε στην διαδικασία ανεβάσματος της παράστασης. Το έργο, δημιουργήθηκε μέσα από τις συζητήσεις με τους ίδιους και πραγματευόταν πράγματα που τους απασχολούσαν. Παράλληλα μέσα από αυτοσχεδιασμούς και δικές τους προτάσεις καταφέραμε να ντύσουμε το έργο κινησιολογικά, γεγονός που τους έδωσε την ευκαιρία να εκφραστούν μέσα από το σώμα τους, χωρίς να εκφέρουν λόγο.

Με το πέρασμα των συναντήσεων μας είχε δημιουργηθεί μια ατμόσφαιρα οικειότητας. Όλοι ήταν άνετοι, έκαναν πλάκα, άφηναν τον εαυτό τους να παίξει χωρίς να αυτολογοκρίνονται, αλλά και στήριζαν ο ένας τον άλλο.

Κατά την διάρκεια των προβών αλλά και της τελικής παράστασης, υπήρξαν απόλυτα συνεπής, συνεργάσιμοι, πρόθυμοι και δημιουργικοί. Υπερέβησαν των προσδοκιών τόσο των δικών μου, όσο και των δικών τους με την εργατικότητα και την σκληρή προσπάθειά τους και οδηγήθηκαν σε ένα άρτιο από άποψη συνοχής της ομάδας αποτέλεσμα."

Αναλυτικά οι τομείς τους οποίους εργαστήκαμε είναι οι εξής:

1.      Δημιουργία ομάδας στην οποία το κάθε μέλος έχει μια ισχυρή και σημαντική θέση. Μέσα στα πλαίσια της ομάδας αυτής όλα τα μέλη ήταν ισότιμα, είχαν συγκεκριμένες υποχρεώσεις και ήταν σημαντικά. Αυτό τονίζεται διότι, δουλέψαμε αρκετά για να γίνει κατανοητό ότι η απουσία ενός  μέλους δεν μπορεί να αναπληρωθεί από κάποιο άλλο. Ο κάθε ένας είχε τον ρόλο του και προσέφερε κάτι με την παρουσία του και την εργασία του.

2.      Ελεύθερη έκφραση. Εδώ κινηθήκαμε σε δυο επίπεδα, πρώτον στο να μάθουν να εκφράζουν ελεύθερα την σκέψη τους χωρίς να αυτολογοκρίνονται και χωρίς να είναι καχύποπτοι και δεύτερον στο να μάθουν να εκφράζουν σωματικά τα συναισθήματα τους δηλαδή να απαγκιστρωθούν από τον αυστηρό τρόπο που κινούνταν μέσα στο χώρο.

3.      Δημιουργικότητα. Στον κάθε έναν από αυτούς δόθηκε μια αρμοδιότητα την οποία έπρεπε να φέρει εις πέρας χρησιμοποιώντας τις ικανότητες και τις δεξιότητες του, είτε αυτή ήταν κάποιος ρόλος, είτε η επίλυση κάποιου τεχνικού ζητήματος. Ταυτόχρονα όλα τα μέλη παροτρύνονταν να εκφράσουν σκέψεις, ιδέες και προτάσεις κατά την διάρκεια δημιουργίας της θεατρικής παράστασης.

4.      Επαφή με την ελληνική γλώσσα. Ένα σημαντικό κομμάτι ακριβώς λόγο της σύστασης της ομάδας ήταν το να μάθουν να εκφράζονται μέσα από μια γλώσσα που ήταν ξένη για αυτούς. Το ογδόντα τις εκατό των συμμετεχόντων δεν ήταν Έλληνες, γεγονός που τους δημιουργούσε πρόβλημα στην έκφρασή αλλά και στην αποστήθιση του ρόλου τους. Διαβάζοντας επανειλημμένα το θεατρικό κείμενο και εξηγώντας λέξη, λέξη την κάθε έννοια μπόρεσαν να καταλάβουν, να αποστηθίσουν και να ερμηνεύσουν τα κείμενα που τους είχαν δοθεί.

Τα αποτελέσματα της εργασίας μας πάνω σε αυτούς τους τομείς έχουν ως εξής:

Αρχικά, λόγω της δημιουργίας μιας πολύ λειτουργικής ομάδας, τα μέλη της κατάφεραν να επικοινωνήσουν με άτομα τα οποία παλιότερα δεν θα τα συναναστρέφονταν. Άρχισαν να εξαλείφονται οι υποομάδες που αρχικά είχαν σχηματιστεί λόγο γνωριμιών και αρεσκείας. Όλοι είχαν λόγο και από ένα σημείο και έπειτα δεν παροτρύνονταν στο να εκφραστούν αλλά το επιδίωκαν μόνοι τους. Εξαλείφτηκε λοιπόν σταδιακά η οποιαδήποτε ντροπή και συστολή υπήρχε και μπορούσαν να επικοινωνήσουν πια άμεσα και ειλικρινά. Αυτό πραγματοποιήθηκε γιατί μέσα στους κόλπους αυτής της ομάδας αισθάνθηκαν ασφάλεια και αποδοχή.

Παράλληλα και ακριβώς λόγο της επίτευξης του πρώτου στόχου άρχισαν να έχουν διάθεση για δημιουργία και να δουλεύουν συλλογικά για έναν κοινό στόχο που ήταν η παράσταση. Το εξαιρετικά επιτυχές ήταν ότι πολλές φορές όταν υπήρχε διάσπαση της ομάδας για τον οποιονδήποτε λόγο, μόνοι τους προσπαθούσαν να την επαναφέρουν στην αρχική της λειτουργία χωρίς να χρειάζονται την δική μου συμβολή.

Όλα αυτά τους οδήγησαν στο να πιστέψουν τόσο στις προσωπικές τους δυνατότητες όσο και στις δυνατότητες της ομάδας τους και να δώσουν τον καλύτερο τους εαυτό στο να πραγματοποιηθεί ο κοινός στόχος, η παράσταση.

Από τις συζητήσεις που έγιναν μετά το πέρας των συναντήσεών μας, διαπίστωσα πόσο απελευθερωτικά είχαν λειτουργήσει για αυτούς όσα είχαν κάνει. Συγκεκριμένα είπαν ότι αισθάνονταν ένα οικογενειακό περιβάλλον μέσα στην ομάδα και ότι κατά την διάρκεια των συναντήσεών μας δεν αισθάνονταν πως ήταν μέσα στη φυλακή.

Τέλος πρέπει να αναφέρθεί ότι η παρουσία των απεσταλμένων από τις υπόλοιπες χώρες του προγράμματος, την ημέρα της παράστασης (ανοιχτής πρόβας) λειτούργησε πολύ θετικά για τους ίδιους. Πρώτον γιατί κατάφεραν να ξεπεράσουν τον φόβο της έκθεσης μπροστά σε ένα σχετικά, για τα δεδομένα της φυλακής, πολυάριθμο κοινό. Δεύτερον γιατί η παρουσία ανθρώπων από άλλες χώρες, κάποιοι εκ των οποίων ήταν συμπατριώτες τους, τους έκανε να αισθανθούν πρωταγωνιστές της ημέρας αυτής αλλά και ότι είναι ακόμα αποδεκτοί, έχουν πράγματα να δώσουν και ευκαιρίες να εκδηλώσουν τον καλύτερο τους εαυτό.

Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι άτομα μέσα από την κοινωνική υπηρεσία της φυλακής αλλά και άλλοι εργαζόμενοι, οι οποίοι γνώριζαν τους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα πριν αυτό πραγματοποιηθεί, παρατήρησαν σημαντικά θετική αλλαγή στην στάση των προσώπων όσον αφορά την συμπεριφορά τους μέσα στην φυλακή. 

Συμπερασματικά ο στόχος του προγράμματος επετεύχθη εις έπακρον. Οι συμμετέχοντες απελευθερώθηκαν, εκφράστηκαν, προβληματίστηκαν και κατάφεραν να δουν μια θετική πλευρά των πραγμάτων και μια πολύ θετική πλευρά του εαυτού τους.